Een toeval zo mooi, dat je er een goddelijk plan in zou vermoeden: links van mij (rechts in beeld dus) zat een voornaamgenoot en rechts van mij (links in beeld) een achternaamgenoot. “These, antithese, synthese”, concludeerde mijn voornaamgenoot te linker zijde. “Dáár geloof ik in. Dus jij bent de synthese?” “We zullen het zien”, mompelde ik nog, en toen begon de uitzending.
Ik mocht, als gezegd, meedoen aan de discussie tussen creationisten en atheïsten in Rondom 10, afgelopen zaterdag. Misschien had de redactie inderdaad bedacht dat ik de synthese zou zijn tussen het eenkennige creationisme van Jan Rein de Wit (geen familie) en het rancuneuze atheïsme van Anton Mullink. Ik sta immers een wijze van geloven voor die het boek van de openbaring én het boek van de natuur serieus neemt. Maar het kwam er niet uit. Er kwam sowieso vrij weinig uit de discussie – collega-blogger Rutger Schimmel heeft daar enkele rake opmerkingen over gemaakt. (EDIT: Zag zojuist ook deze blog van Jan Brouwers… ook zeer het lezen waard!)
Gaandeweg kreeg ik de indruk dat ik simpelweg in de verkeerde discussie was beland. Achteraf zeiden sommige mensen dat ik te weinig aan het woord gelaten was, maar ik heb het woord zelf ook maar weinig genomen. Want ik had geen zin om met de vele haantjes mee te kraaien, en bovendien valt tegen zo veel geestelijke verstarring maar weinig te beginnen. Ik moest de hele tijd denken aan die prachtige spreuk die aan Franciscus van Assisi wordt toegeschreven:
“Verkondig het evangelie, desnoods met woorden.”
Als je me hebt zien glimlachen op tv, was het omdat ik stilzwijgend het evangelie aan het verkondigen was, met deze woorden in mijn hart. Voor mij zijn ze hét antwoord op die oeverloze discussie of je anderen mag proberen te bekeren of niet. En ze zijn dé kritiek op die verbitterde ex-priester – nota bene destijds pater in de eerbiedwaardige orde van de heilige Franciscus! – die zijn ‘blijde boodschap’ slechts met een stortvloed van hatelijke woorden aan de man kon brengen.
Nee, ik sta niet voor een synthese tussen mijn linker- en mijn rechterbuurman. Ik betwijfel of die hele materialistische synthesetheorie (in deze vorm door Hegel bedacht en door Marx geradicaliseerd) inzake het geestelijk leven überhaupt wel geldig is. Het is veelzeggend dat juist de rancuneuze ex-priester Anton Mullink deze theorie aanhaalde voor de uitzending: klaarblijkelijk was hij in de jaren ’70 zo bezeten door de marxistische geest dat hij het priesterambt heeft neergelegd. Deze man is een bekrompen vrijzinnig fossiel, zo versteend als de geologische resten waarin hij de ondergang van het christendom meent te kunnen ontwaren.
Je merkt, ik heb geen goed woord over voor deze man. En niet omdat hij kritiek had op religie – dat moet kunnen. Het punt is dat hij werkelijk niets zinnigs te zeggen had (had de atheïstische kerk echt geen intelligentere donderpredikant kunnen afvaardigen?), maar wel doorratelde met angstaanjagende haat. Ik heb de hele zondag nodig gehad om bij te komen van de negatieve energie die hij uitstraalde (en de pieptoon is nog steeds niet geheel uit mijn linkeroor verdwenen). Jan Rein de Wit zinspeelde er tot algehele verontwaardiging op dat deze man naar de hel zou gaan, maar ik zeg je: deze man ís al in de hel. Zo veel haat en frustratie, zo weinig mildheid en inlevingsvermogen – wat moet zijn leven troosteloos zijn.
Hoewel ik het nog altijd niet met zijn opvattingen eens ben, wil ik zeggen dat ik mijn achternaamgenoot, de Urker creationist Jan Rein de Wit, wél een sympathieke en intelligente man vond. Ik heb na de uitzending nog goede gesprekken gehad met een aantal creationisten, en hun openheid, intelligentie en interesse vielen me honderd procent mee – misschien heb ik eerder te veel een karikatuur van het creationisme gemaakt. Toch blijft mijn kritiek geldig. “Wij willen de Bijbel met een eenvoudig hart lezen”, zei één van hen tegen me. Dat vind ik een prachtige formulering, antwoordde ik, maar mijn indruk blijft dat creationisten de Bijbel ook met een te eenvoudig hoofd lezen.
Jan Rein de Wit is een intelligente en integere man, die wel 1500 boeken over creationisme in zijn boekenkast heeft staan, zo bleek ook in de uitzending. Ik denk echter dat dat er 1499 te veel zijn. Religie gaat over zo veel meer dan over de wetenschappelijke feitelijkheid van het scheppingsverhaal. Over al die andere dingen wil ik het voortaan hebben, en niet meer over deze oeverloze discussie die duidelijk de mijne niet was.